- SOCIETAS Indiae
- SOCIETAS Indiaein Belgio Foederato, duplex, Orientalis et Occidentalis: quae ambae Collegia sunt auctoritate Ordinum ad certos annos instituta, ut bellum et mercaturam, in utraque India, Patriae bono, exerceant. Quod tantô successu hactenus factum, ut duae hae Societates am plissima Regna et territoria, per Africam, Asiam ac Europam occupârint, ac Hispanis et Lusitanis, tum hostibus, ingentia damna intulerint, immensisque opibus Remp. ditârint. Et quidem Societas Indiae Orientalis, sedem regiminis sui constituit in Insul. Iava, conditâ ibi urbe amplissimâ et munitissimâ, Bataviâ, ibo sedem habet supremus Gubernator Indiae Orientalis, Generalis nomine insignis. Societas indiae Occid. sedem suam habuit, in brasilia, Fernambucci, conditâ ibi urbe splendidissimâ et inexpugnabili, cui nomen Mauritiopolis et Recif. Fuitque sub initio felicissimis auspiciis usa, namque et classem illam celeberrimam Hispanorum aurô argentôque gravem, in qua plus quam XII. milliones erant, duce Petrô Heyniô, intercepit, uti diximus in eo. Sed ante lustra quaedam, artibus Lusitanorum, grave damnum accepit, amissô quidquid in Brasilia terrarum tenuerat, nequeve hactenus pristinum decus recuperare valuit: de instauratione tamen serio deliberari dicitur. In utraque qui maximam pecuniae summam conferunt, vernaculô idiomate Hooftparticipanten dicuntur, e quibus Societatis curatores solent eligi, quos Bewindhebbers appellant. Originem quod attinet, Societas Orientalis coepit A. C. 1602. hâc occasione. Cum hactenus multa Mercatorum (postquam primae naves in Indiam missae ab Hollandis essent A. C. 1595.) Collegia Indiam frequentâssent, quorum aemulationibus rerum pretia illic accendebantur, hîc contra minuebantur, nequeve possent diversi et infirmi conatus Hispanicis viribus obniti, foedarati Patres e multis corporibus unam Societatem fecêre, impositis diversas per Urbes Curatoribus, qui per legatos interdum convenirent, et latâ lege, ne quis seorsim, viginti intra annos, ultra montem Bonae Spei, aut Magellani fretum, navigatent. A quo tempore, velut novô bellô per Orientem exortô, Societas Indicana magna pars Reip. coepit haberi, cum non modo pars praedarum ad aerarium perveniret, sed privatô civium sumptu hostis publicus per rapinas et impendia exhauriretur. Aliquot annis post, circa A. C. nempe 1607. cum Batavis omni Hispaniae commerciô interdictum esset, et iam pridem ingens mercatorum, ingens nautarum copia, tum pecuniae, quantae credi non possent, penes privatos vacuae, nec sufficiente Indiâ, solâ Americâ satiari posse viderentur, quae praeter sal et saccharum, ac pretiosa ligna et medicamenta, metallis insuper scateret: ditissimi mercatorum, simul alii, quibus cuncta eius orbis indagata, novae Societatis regimen ac iura discripsêre triginta sex in annos duraturae. Inter quae, ne extra eam ulli civium liceret adire oras, quae a Terra nova, Gallorum piscatibus cognitâ, ingenti tractu freto tenus Magellanico, ad utrumque Oceanum porriguntur, et quidquid contra Africae littorum Aestivum inter circulum ac Bonae Spei montes iacet. Coeteras leges, aliaque huc pertinentia, vide apud Hug. Grotium Historiar. l. 6. et 16. ad annos praedictos. Utriusquevero Societatis Domum, qualis Amstelodami est, descripsit Casp. Barlaeus in Medicaea. Ut de Societate Indica Anglicana, ac Gallicana, quarum haec non pridem instituta est, nihil addam de Societatibus Mercatorum in Italia, vide aliquid supra, voce Abbas, it. Caorcini.
Hofmann J. Lexicon universale. 1698.